Śladami Polaków na świecie – Australia

Australia od wieków uchodziła za krainę niezmiernie odległą. Nawet dzisiaj ten liczący ponad dwadzieścia milionów mieszkańców kraj jest najsłabiej zaludnionym obszarem świata. Ponad 80% ludności Australii żyje w kilku miastach wschodniego wybrzeża, takich jak Sydney, Melbourne czy Adelajda. Reszta tego dużego kontynentu jest praktycznie niezamieszkana. Trzeba jednak pamiętać, że od roku 1788, kiedy założono w Sydney pierwszą osadę nowej kolonii brytyjskiej, upłynęło zaledwie nieco ponad 200 lat. W czasach, w których na dalekie Antypody płynęło się ponad 8 miesięcy, wiadomości stamtąd dochodziły dość rzadko i często były nie do sprawdzenia. Trudno się, zatem dziwić, że tak długa podróż i niesamowite opowieści o tej dzikiej ziemi nie zachęcały zbyt wielu Europejczyków do osiedlenia się na nowo odkrytym lądzie. Mimo tej wielkiej tajemniczości Australia przyciąga i kusi do przyjazdu coraz większe rzesze ludzi z całego świata.

Do Australii od wielu lat emigrują również Polacy, chociaż nigdy nie należała ona do grupy krajów, do których emigrowaliby najchętniej. Spowodowane to było odległością, kosztami podróży i skoncentrowaniem emigracji polskiej w XIX i XX wieku na obszarze obu Ameryk oraz zachodniej Europy. Polacy emigrowali do Australii od 1856 r., przy czym pierwsza grupa pochodziła z Wielkopolski i osiedliła się w Polish Hill River w Australii Południowej. Od 1988 r. w tamtejszym kościele znajduje się muzeum polskiej imigracji. Pierwsza szkoła polska powstała w 1870 r. w Polish Hill River.

Historia

Historia Polaków migrujących do Australii sięga drugiej połowy XIX w. Głównym miejscem, w którym nasi rodacy najchętniej się wtedy osiedlali była południowa część tego kraju. Co prawda Australia dla Polaków była już przedmiotem zainteresowania od czasów wypraw Jamesa Cooka i Jana Jerzego Forstera, czyli od II połowy XVIII wieku. W 1803 roku w Australii na stałe osiedlił się pierwszy Polak, Józef Potowski, który niestety nie przybył tam z własnej woli, ale został zesłany przez władze brytyjskie za kradzież. Już w pierwszej połowie XIX wieku ten tak ogromnie różny od Polski kraj – kontynent stał się polem działania polskich badaczy. W XIX wieku kiedy Australia była jeszcze młodą kolonią brytyjską odsetek Polaków przybywających do krainy kangurów był nieliczny, aczkolwiek zdarzały się osoby, które na trwałe wpisały się w historię kraju. Jednym z najbardziej znanych Polaków był polski podróżnik i odkrywca Paweł Edmund Strzelecki. W latach 1839 – 1843 badał on najwyższe pasmo górskie kraju czyli  Wielkie Góry Wododziałowe. Dzięki Strzeleckiemu po dziś dzień najwyższa góra na kontynencie licząca sobie 2228 metrów nosi imię polskiego bohatera narodowego Tadeusza Kościuszki. 

Pierwsza fala emigracji

W czasach Wielkiej Emigracji po powstaniu listopadowym Australia okazała się zbyt odległym kontynentem dla Polaków i chętniej wyjeżdżali oni do bliżej położonych krajów Europy czy Stanów Zjednoczonych. W tym czasie osiedliło się tu na stałe jedynie kilkanaście rodzin. W 1848 roku przybyła do Australii Południowej 146osobowa grupa emigrantów śląskich, która postawiła sobie za cel założenie w tej części świata osiedla katolickiego. Do Ślązaków dołączyli się następni przyjeżdżający później emigranci katolicy. W latach pięćdziesiątych XVIII wieku na Antypody przybywali poszukiwacze złota. W końcu 1914 roku rozpoczął swoje badania w tej części świata Bronisław Malinowski, który przybył do Australii wraz z Ignacym Witkiewiczem, mającym wspomóc badacza jako rysownik i fotograf, jednak wybuch I wojny światowej spowodował, że „Witkacy” wrócił do kraju. W okresie badań Malinowskiego głównymi skupiskami Polonii w Australii były Sydney, Brisbane i Melbourne. W tych ośrodkach powstały pierwsze organizacje polonijne, mające na celu kultywowanie polskich tradycji. W okresie między I a II wojną światową do Australii co jakiś czas przybywali Polacy, ale były to zazwyczaj jednostki lub mniejsze grupy. W okresie międzywojennym odwiedzali Australię nasi artyści, głównie muzycy takiej klasy jak Ignacy Paderewski, w 1927 roku (po raz drugi odnoszący sukcesy na tym kontynencie) czy Artur Rubinstein w 1937 roku, którego występy miały ogromne powodzenie. Wobec zwiększającej się liczby emigrantów narodowości polskiej istniała potrzeba otwarcia w Australii polskiej placówki dyplomatycznej. Konsulat Polski utworzono w 1933 roku. Pierwszym konsulem generalnym na Australię i Nową Zelandię mianowano Władysława Noskowskiego.

Druga fala emigracji

Kolejna duża fala emigracji w te rejony świata nastąpiła po II Wojnie Światowej. Polonia jednak nie była wówczas wyjątkowo liczna.  W 1947 r. w Australii mieszkało ok. 6,5 tys. osób urodzonych w Polsce i liczba ta utrzymywała się na w miarę stałym poziomie.  Dopiero w latach 1947-1954 rozpoczęła się masowa emigracja Polaków. Głównym kierunkiem stała się Australia. Szacuje się, że liczba osób tam wyjeżdżających wyniosła w tym czasie ok. 50 tysięcy osób. Najwięcej Polaków znajdowało się wtedy w stanie Wiktoria. Tak wiec możemy powiedzieć, że znaczący napływ Polaków do Australii nastąpił dopiero po II wojnie światowej, kiedy osiedlili się tutaj weterani Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i inni obywatele polscy, których łączną liczbę oszacowano na ponad 50 tys. osób.

Trzecia fala emigracji

Następna większa fala emigracji miała miejsce w okresie stanu wojennego i w  tym okresie przybyło do Australii ponad 25 tys. osób. W ciągu 15 lat po przemianach ustrojowych do Australii przybyło około 10 tys. Polaków, po czym napływ imigrantów mocno się zmniejszył.  Według najnowszych danych Polonia w Australii liczy ok. 190 tysięcy osób. Główną grupą społeczną, której napływ na tutejsze tereny jest obecnie największy, są młodzi ludzie. Większość z nich emigruje na studia bądź w poszukiwaniu pracy na tzw. kontrakty. Znaczna część z nich deklaruje, że podczas swojego pobytu w Australii będą starali się o uzyskanie wizy stałego pobytu. Z danych pozyskanych z Konsulatu Generalnego Rzeczpospolitej Polskiej w Sydney wynika, że największe skupisko Polaków znajduje się w stanie Wiktoria (ok. 55 tysięcy osób). Drugie miejsce zajęła Nowa Południowa Walia z wynikiem 48 tysięcy rodaków. W Queensland postanowiło się osiedlić 24 tysiące Polaków.

Czwarta fala emigracji

Czwarta fala polskiej emigracji do Australii która rozpoczęła się po 1989 roku trwa w zasadzie do dziś. Jednakże w porównaniu do powojennej czy posolidarnościowej nie jest ona związana z emigracją z przyczyn politycznych lecz z wyboru. Napływowa ludność Australii pochodzenia polskiego, która przyjechała do kraju głównie ze względów ekonomicznych stanowi ok. 1,08% populacji tego kraju. Według danych z 2006 roku w Australii żyło 52,2 tys. osób urodzonych w Polsce (95,3% z nich posiadało australijskie obywatelstwo) oraz 163,8 tys. osób polskiego pochodzenia, przy czym językiem polskim w domu posługiwało się 53,4 tys. osób. Największym skupiskiem Polonii był stan Wiktoria (52,1 tys. osób); po nim Nowa Południowa Walia (46,6 tys.) 70% Polonii posługuje się językiem polskim. Najwięcej Polaków żyje w Melbourne (16 440), Sydney (12 515), Adelaide (5860) i Perth (5142).

Według spisu powszechnego z 2016 roku 183 974 osób udzieliło odpowiedzi, że posiada polskie korzenie, z czego 110 680 przyznało, że oboje rodziców urodziło się w Polsce,18 032 przyznało, że tylko ojciec urodził się w Polsce, 12 797 przyznało, że tylko matka urodziła się w Polsce, 40 782 przyznało, że oboje rodzice urodzili się w Australii, ale posiadają polskie korzenie. Spośród wszystkich Polaków i osób polskiego pochodzenia w Australii, 48 083 używa języka polskiego w domu. Współcześnie szkolnictwo polonijne jest prowadzone w ramach 20 szkół sobotnich, szkoły otrzymują dofinansowywanie ze stanowych budżetów.  Jak już wspomniałam największe skupiska Polonii znajdują się w Sydney i Melbourne. Z relacji zamieszkałych tam Polaków wynika, że ich społeczność funkcjonuje bardzo prężnie. Stanowi dobrze zorganizowaną grupę ludzi, która bez większych przeszkód działa w obszarach oświaty, kultury i niesienia wzajemnej pomocy. Dzięki sprawnie funkcjonującej polityce wielokulturowości, Australia stała się miejscem akceptującym i wspierającym działania poszczególnych grup etnicznych na jej terytorium. W związku z tym Polacy mogli założyć różnego rodzaju organizacje np. opieki społecznej, kluby sportowe, stowarzyszenia, szkoły, harcerstwo, zespoły taneczne, ośrodki religijne czy polskie czasopisma. Część z nich zrzeszona jest w Radzie Naczelnej Polonii Australijskiej. Obecnie większość nowych emigrantów stanowią młodzi Polacy, którzy przyjeżdżają do Australii na studia i część z nich zostaje tu na stałe. Najbardziej znanym przedstawicielem tej grupy jest Tomasz Bajer znany bardziej jako „laska” z filmu „Chłopaki nie płaczą”.