11 listopad – Święto Niepodległości w Polsce

Dzień 11 listopada to dla Polski i Polaków przede wszystkim dzień odzyskania niepodległości. Jest to święto państwowe, które zostało ustanowione w dniu 23 kwietnia 1937 dla upamiętnienia, że to właśnie w tym dniu – 11 listopada 1918 roku, po 123 latach niewoli i zaborów Polska znowu stała się krajem wolnym, zjednoczonym i istniejącym na mapie Europy i świata.

I wojna światowa

11 listopada to także data zakończenia I Wojny Światowej (1914-1918), pierwszego konfliktu zbrojnego na taką skalę. Pretekstem do jej wybuchu był zamach na austriackiego następcę tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914 r., po którym Austro-Węgry 28 lipca wypowiedziały wojnę Serbii. W odpowiedzi na mobilizację armii rosyjskiej Niemcy wypowiedziały 1 sierpnia wojnę Rosji a 3 sierpnia jej sojuszniczce Francji.

I wojna światowa trwała ponad 4 lata, toczyła się przeważnie na lądzie na wielu frontach i przyniosła niewyobrażalne wręcz cierpienia ludzi i straty materialne. Zginęło szacunkowo 10 milionów żołnierzy, a 20 mln zostało rannych, zaś na jej skutek zmarło ok. sześć milionów cywilów. W konflikcie wzięły udział 33 państwa.

Wyczerpywanie się rezerw mobilizacyjnych państw biorących udział w konflikcie, skłoniło ich wspólne dowództwo do szukania możliwości rekrutowania żołnierzy w okupowanym Królestwie Polskim. Ceną miało być stworzenie państewka polskiego pod kuratelą niemiecką. Przez 123 lata pod cudzymi rządami Polski nie było na mapach i zaistniała ogromna nadzieja na powrót do granic z 1772 roku. Przed Polskami otworzyła się szansa na niepodległość. 14 stycznia 1917 r. powstała w Warszawie Tymczasowa Rada Stanu na czele, której stanął Wincenty Niemojowski. Komisją Wojskową kierował Józef Piłsudski. Zaproponował on Radzie by przekształcić powstałą wcześniej Polską Organizację Wojskową w aparat mobilizacyjny armii polskiej, w związku z tym powstawać zaczeły Legiony Polskie. Natomiast w Rosji w wyniku rewolucji lutowej otworzyły się możliwości działania Polaków na tym terenie. Zaczęły powstawać różne organizacje o charakterze politycznym, opiekuńczym a nawet naukowym. Rozpoczęto zabiegi o utworzenie odrębnych oddziałów wojsk polskich. W kwietniu 1917 r. powstała Dywizja Strzelców Polskich pod dowództwem T. Bylewskiego. W Piotrogrodzie w czerwcu 1917 r. zwołano Ogólny Zjazd Wojskowych Polaków, na którym wyłoniono Naczelny Polski Komitet Wojskowy i kontynuowano dalszą mobilizację.

W tym samym czasie trwały zabiegi dyplomatyczne na zachodzie Europy, gdzie Dmowski w marcu 1917 r. złożył na ręce przedstawicieli Ententy, memoriał z żądaniem odbudowy niepodległej Polski złożonej z Galicji wraz ze Śląskiem Cieszyńskim, zaboru rosyjskiego z Kowieńszczyzną, Wileńszczyzną, Wołyniem i częścią guberni mińskiej, a także zaboru pruskiego z Gdańskiem, Śląskiem Opolskim i częścią Mazur.

Aby uspokoić narastające niezadowolenie wśród Polaków cesarze Niemiec i Austro-Węgier powołali 12 września 1917 r. w Warszawie Radę Regencyjną jako najwyższą władzę w Królestwie Polskim. Na tym się jednak skończyło, zbliżał się koniec I Wojny Światowej i Polacy nie byli mocarstwom już potrzebni. Podczas rokowań z Rosjanami o zawieszeniu broni w Brześciu Litewskim nie została poruszona sprawa Polski, nie dopuszczono nawet do rozmów delegatów Rady Regencyjnej co więcej, 1 stycznia 1918 r. wódz naczelny wojsk bolszewickich Nikołaj Krylenko nakazał rozwiązanie wszystkich oddziałów polskich w Rosji. Ponieważ obietnic nie spełniono, doprowadziło to do niezadowolenia w szeregach dywizji polskich, żołnierze jak i polska ludność cywilna zaczęła opuszczać tereny Rosji.

Jako datę odzyskania przez Polskę niepodległości świętujemy 11 listopada, tymczasem po raz pierwszy Polska stała się krajem niepodległym 7 października 1918 roku, kiedy to Rada Regencyjna ogłosiła niezależność, a w pięć dni później przejęła władzę wojskową od Niemców. Ogłoszenie niepodległej Polski było jednym z ostatnich aktów roli, jaką odegrała Rada Regencyjna Królestwa Polskiego, szczególnie jednak ważną, gdyż to dzięki jej działalności udało się stworzyć trwałe podwaliny pod istnienie II Rzeczpospolitej.

Obchody święta niepodległości dawniej i dziś

Początkowo, w latach 1919–1936 odbywały się w Warszawie uroczystości o charakterze wojskowym. Organizowano je w pierwszą niedzielę po 11 listopada. Pierwszy raz w pełni uroczyście obchodzono odzyskanie niepodległości 14 listopada 1920. Tego dnia uhonorowano Józefa Piłsudskiego jako zwycięskiego Wodza Naczelnego w wojnie polsko-bolszewickiej wręczając mu buławę marszałkowską.

Po przewrocie majowym w 1926 obchody kolejnych rocznic były uroczystościami ściśle wojskowymi. W tym samym roku 8 listopada Józef Piłsudski jako prezes rady ministrów ustanowił ten dzień jako wolny od pracy dla urzędników państwowych. Od tego czasu w tym dniu na placu Saskim w Warszawie Józef Piłsudski dokonywał przeglądu pododdziałów, a następnie odbierał defiladę (po raz ostatni w 1934 roku). W 1928 roku plac Saski w stolicy nazwano placem marszałka Józefa Piłsudskiego, a cztery lata później Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego ustanowił 11 listopada dniem wolnym od nauki. Do czasu wybuchu II wojny światowej obchody państwowe odbyły się dwa razy: w 1937 i 1938; w 1937 odsłonieto z tej okazji pomnik generała Józefa Sowińskiego.

Podczas okupacji niemieckiej w latach 1939–1945, obchodzenie polskich świąt państwowych było niemożliwe. Organizatorzy przygotowywali konspiracyjnie obchody rocznicy 11 listopada głównie w ramach małego sabotażu i byli narażeni na dotkliwe represje. Jednak mimo to pamięć o Święcie Niepodległości starano się podtrzymywać. W dniach poprzedzających 11 listopada na murach, ogrodzeniach, płytach chodnikowych pojawiały się afisze, ulotki i napisy „Polska żyje”, „Polska zwycięży”, „Polska walczy”, „Jeszcze Polska nie zginęła”, „11.XI.1918” itp., a od 1942 roku także znak Polski Walczącej. Często pomniki przystrajano biało-czerwonymi kwiatami i proporczykami, a w miejscach ważnych dla historii narodu polskiego umieszczano biało czerwona flagę narodową. Także w prasie konspiracyjnej, głównie w „Biuletynie Informacyjnym” podziemnej Armii Krajowej, zamieszczano artykuły przypominające o Święcie Niepodległości.

Po II Wojnie Światowej w 1945 władze komunistyczne ustanowiły, obchodzone 22 lipca, w rocznicę ogłoszenia Manifestu PKWN, Narodowe Święto Odrodzenia Polski i jednocześnie zniosły Święto Niepodległości. W okresie PRL obchody rocznicy odzyskania niepodległości 11 listopada organizowane były nielegalnie przez środowiska niepodległościowe w tym piłsudczyków. Organizatorzy i uczestnicy tych uroczystości często byli represjonowani przez komunistyczne władze państwowe. Wyjątek stanowiły lata 1980–1981, kiedy za sprawą działalności związku zawodowego „Solidarność” przywrócono Świętu Niepodległości należne miejsce w świadomości społecznej. W latach 80. delegacja władz państwowych w dniu Święta Niepodległości składała wieniec przed Grobem Nieznanego Żołnierza. Natomiast niezależnie od władz państwowych opozycja w kolejnych latach organizowała własne obchody.

Święto Niepodległości obchodzone 11 listopada zostało przywrócone przez Sejm PRL ustawą z 15 lutego 1989 pod nazwą „Narodowe Święto Niepodległości”. 11 listopada 1997 Sejm podjął uchwałę głoszącą miedzy innymi że ta uroczysta rocznica skłania także do refleksji nad półwieczem, w którym wolnościowe i demokratyczne aspiracje Polaków były zdławiane przez hitlerowskich i sowieckich okupantów, a następnie – obcą naszej tradycji – podporządkowaną Związkowi Radzieckiemu komunistyczną władzę. W 2018 obchodziliśmy bardzo uroczyście 100-letnią rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę.

Obecnie obchody Święta Niepodległości odbywają się na placu marszałka. Józefa Piłsudskiego w Warszawie, przed Grobem Nieznanego Żołnierza z udziałem najwyższych władz państwowych. Od 1989 w Warszawie organizowany jest corocznie Bieg Niepodległości, oraz od 2009 roku w Muzeum Powstania Warszawskiego Koncert Niepodległości. Odbywają się także wykłady i inscenizacje historyczne, koncerty patriotyczne i parady takie jak: Marsz Niepodległości w Warszawie, Marsz Patriotów i Radosna Parada Niepodległości we Wrocławiu, Parada Niepodległości w Gdańsku.

Jak obchodzimy to święto

Weźcie udział w uroczystościach
Zainteresujcie się jaki program na 11 listopada jest w waszym mieście i w jakim miejscu będą odbywały się główne obchody. W wielu miastach są organizowane również inne ciekawe wydarzenia w których warto wziąść udział
Odwiedźcie w tym dniu Grób Nieznanego Żołnierza
Zapalcie znicz, aby uczcić poległych żołnierzy walczących o niepodległość Polski. Grób Nieznanego Żołnierza znajdziecie na większości starych cmentarzy.
Uroczysta Msza święta
Wybierzcie się do kościoła garnizonowego (wojskowego). Na pewno tam będzie uroczysta msza po której zwykle organizowane są koncerty pieśni patriotycznych.
Wywieście polską flagę
Jesteśmy dumnymi obywatelami państwa polskiego. W tym dniu (podobnie jak 3 maja) flaga polska wisi w wielu oknach i na wielu balkonach w Polsce.