Kawowe zwyczaje w różnych zakątkach świata – część 2

Kultura picia kawy na świecie jest niesamowicie bogata i mała czarna w zależności od kraju może występować w najróżniejszych formach. Niezależnie od miejsca, do którego planujecie wyjechać, warto zwrócić uwagę na ten istotny element codzienności w danym kraju. Musimy pamiętać że picie kawy to rytuał, a sposób jej podania wiele mówi o naszym charakterze i przyzwyczajeniach. To także ważny element każdej podróży.

Kawa w biegu czy przy stoliku? Czarna czy z mlekiem? Z filiżanki, miseczki czy tekturowego kubka? Każdy kraj ma swoje tradycje i przyzwyczajenia. Co wypada we Włoszech, jak wygląda picie kawy „po francusku”, jak traktują kawę Amerykanie a jak Turcy?

Polska

Wielu Polaków nie wyobraża sobie dnia bez filiżanki intensywnego espresso, bądź aksamitnego cappuccino.

Oficjalnie kawa do Polski przybyła w XVII wieku z Mołdawii. Do kawy podchodzono sceptycznie i uważano ją za produkt szkodliwy oraz niesmaczny. Potępił ją nawet Wacław Potocki, ale z drugiej strony jej zwolennikiem był Jan III Sobieski. Kawa stała się w Polsce towarem bardzo modnym na przełomie XVII i XVIII wieku. Zwłaszcza w Gdańsku gdzie powstawały pierwsze kawiarnie nazywane kafehausami. Wtedy to narodziło się przeświadczenie, że kawa pozytywnie działa na schorzenia układu pokarmowego. Do rozreklamowania kawy przyczyniły się takie znane czasopisma jak „Patriota Polski” czy „Monitor”. 

Od początku kawę w Polsce piło się bez żadnych dodatków. Z czasem zaczęto dodawać mleko, cukier, a nawet sól. Pod koniec XVIII wieku polska mocna kawa, z dodatkiem wyborowej tłustej śmietanki znalazła uznanie wśród wielu cudzoziemców. Był to jednak napój ciągle uznawany za produkt dla wyższych sfer, a mniej zamożni Polacy częściej korzystali z kawy zbożowej. Pierwsza wytwórnia takiej kawy powstała w 1818 roku we Włocławku. 

Kawiarniany biznes cały czas się rozwijał, a w 1844 roku w Warszawie istniało już 180 lokali serwujących kawę. W tamtym czasie kawiarnie rywalizowały z cukierniami, a w XIX przekształciły się w swego rodzaju kluby. Do końca XIX wieku w Polsce kupowano tylko surową kawę, którą następnie wypalano samemu w domu. Wykorzystywano do tego specjalne maszynki lub po prostu prażono na patelni, ale efekty nie zachwycały nikogo, dlatego częściej korzystano z usług kawiarni. Wiele zmieniło się w 1882 roku, kiedy Tadeusz Tarasiewicz otworzył palarnie kawy „Pluton”. Trzeba było jednak wiele czasu, aby Polacy przekonali się do wypalonej już kawy, która była droższa od surowej. 

W tradycjach Polaków bardzo dużo namieszała II Wojna Światowa. Z przymusu wracano wtedy do domowych sposobów uzyskania kawy, czyli prażenia na patelni. Było jej tak mało, że niekiedy ludzie byli zmuszeni do przygotowywania napoju z palonych żołędzi. Po wojnie nadal istniał duży niedobór kawy, który przeminął dopiero w 1964 roku, kiedy udało się przekroczyć wysokość importu z czasów przedwojennych. Kawa stała się ważnym elementem pracy biurowej, a w Warszawie powstał nawet przepis o rozpoczynaniu pracy kawą o godzinie 6:00. 

W czasach poprzedniego ustroju kawa nie była dostępna dla każdego, stała się wtedy towarem luksusowym. Bardzo popularnym sposobem na picie kawy, który w dzisiejszych czasach jest spotykany w polskich domach była tzw. kawa po turecku, czyli zalewanie zmielonej kawy gorącą wodą. 

Arabia Saudyjska

Arabia Saudyjska uczyniła z picia kawy ceremonię. Uścisk, pocałunek w policzek. Filiżankę z kawą należy trzymać wyłącznie w prawej ręce a  w pierwszej kolejności kawę podaje się osobom najstarszym

Etiopia

Etiopska ceremonia picia kawy to symbol gościnności, przyjaźni i wzajemnego szacunku. Jest obowiązkowym elementem uroczystych spotkań i organizuje się ją niezależnie od pory dnia. Jeśli zostaniecie na nią zaproszeni, musicie uzbroić się w cierpliwość. Ceremonia trwa nawet kilka godzin. Po wcześniejszym uprażeniu i zmieleniu zielonych ziaren kawę przygotowaną w specjalnym czajniczku podaje zwykle kobieta ubrana w tradycyjną białą szatę z kolorowymi ornamentami. 

Napój przelewany jest do filiżanek bardzo cienkim i długim strumieniem z wysokości kilkudziesięciu centymetrów. Najmłodsze dziecko woła gości i podaje filiżanki kolejno, kierując się płcią i wiekiem. Najpierw otrzymuje ją najstarszy mężczyzna. Co ważne, zawsze przygotowuje się o jedną porcję więcej, niż potrzeba i pozostawia w filiżance. Kawa w Etiopii najczęściej podawana jest z dużą ilością cukru, ale na wsiach pije się ją także z dodatkiem soli.

W tradycyjnych społecznościach rytuał odprawia się trzy razy dziennie i każdy z nich nosi osobną nazwę – pierwsza, poranna runda to Abol, południowa Tona oraz wieczorna Baraka. 

Maroko

Kawa przyrządzana w metalowym dzbanuszku, zwanym Delah lub tygielkiem ma w Maroko charakterystyczny posmak orientalnych przypraw.

Dodaje się do niej w trakcie gotowania kardamon, cynamon i miętę, a następnie podaje gościom w określony sposób. Gospodarz trzyma w prawej dłoni filiżanki dla gości, a w lewej tygielek z kawą.

Najpierw nalewa niewielką ilość kawy dla siebie i próbuje jej, by upewnić się, że zaserwuje napój o idealnym smaku. Następnie uzupełnia pozostałe naczynia, a na koniec dopełnia własną filiżankę. Gospodarz wręcza filiżankę każdemu z gości bezpośrednio z ręki do ręki. Kolejność wręczania kaw podyktowana jest wiekiem, stopniem, a czasem również płcią gości.

Na stoliku najczęściej zostawia się naczynie z wodą różaną lub wodą z olejkiem z kwiatu pomarańczy, by goście mogli dodać do swojego napoju kilka kropli dla podkreślenia smaku kawy. To zdecydowanie częstsze rozwiązanie, niż popularne w innych krajach mleko. 

Turcja

Tradycja picia kawy w Turcji ma już prawie pięćset lat. Ziarna przywiezione zostały z Jemenu, mieszkańcy kraju szybko polubili kofeinowy napar, który następnie zawędrował stąd do Europy.

W Turcji kawa stanowi deser po posiłku i odzwierciedla ona umiłowanie Turków do słodyczy. Kawa powinna być czarna jak piekło, mocna jak śmierć i słodka jak miłość. Tak brzmi słynne tureckie przysłowie. Jeżeli lubicie kawę bez cukru musicie o tym powiedzieć wcześniej, gdyż w Turcji połączenie kawy i cukru jest naturalne.

Kawa sporządzana jest w specjalnym tygielku, w którym trzykrotnie gotuje się mieszaninę zmielonych ziaren i cukru z wodą, za każdym razem zdejmując naczynie z ognia po doprowadzeniu cieczy do wrzenia. Piciu kawy  w Turcji towarzyszy  swoisty rytuał. Podając ją, należy poczęstować najpierw osobę najbardziej poważaną z całego towarzystwa, w którym spożywa się kawę. Może to być na przykład senior rodu, czy najwyżej postawiony urzędnik. Ważne jest też także to, że za bardzo zły zwyczaj uważa się podanie komuś filiżanki wypełnionej kawą po brzegi. Zachowanie takie może zostać potraktowane jako oznaka niechęci. Z tego powodu kawę podaje się w filiżance wypełnionej jedynie do połowy.    

Z piciem kawy w Turcji związanych jest wiele ludowych zwyczajów, które celebrowane są do dziś. Mają wiele uroku, szczególnie dla tych, którzy spotykają się z nimi po raz pierwszy. Kawę spożywa się np. podczas ludowych zaręczyn. Dla przyszłego pana młodego i jego rodziny przygotowuje ją przyszła narzeczona. Napój podawany jest w pierwszej kolejności najstarszym członkom rodziny, na końcu zaś przyszłemu panu młodemu. Narzeczona dosypuje do filiżanki chłopaka soli i pieprzu – jeżeli mężczyzna wypije wszystko, oznacza to, że jest jej bezgranicznie oddany.

Włochy

Słoneczna Italia słynie z najlepszej, głęboko aksamitnej kawy. Najpopularniejszym rodzajem kawy, po ktory Wlosi siegaja caly dzien, jest mocne espresso, które zazwyczaj wypijane jest na stojąco, przy barze. Z tym wiąże się zróżnicowanie cenowe we włoskich barach. Podróżnych może zaskoczyć to, że koszt kawy uzależniony jest od tego, czy spożywa się ją przy stoliku, czy przy barze.

Włosi lubią mleczne kawy, ale piją je tylko rano. Mówi się, że turystę można poznać we Włoszech właśnie po tym, że zamawia cappuccino po godzinie 11. Inne, równie popularne odmiany kawy to latte macchiato i cappuccino. Zamawiając samo latte otrzymacie po prostu mleko.

Tradycja picia włoskiego espresso sięga początków XX wieku. To właśnie we Włoszech powstał pierwszy ekspres do małej, mocnej kawy zaprojektowany przez Luigiego Bezzerę. Udoskonalany przez dekady stał się nieodłącznym elementem życia Włochów. Obecnie szacuje się, że Włosi wypijają rocznie 9 miliardów filiżanek czarnego napoju w małej, podgrzanej filiżance. Błąd popełniany często w wymowie „ekspresso” prowadzi do błędnego wniosku, że nazwa kawy pochodzi od szybkości jej przygotowania. W rzeczywistości nawiązuje jednak do wyrazistości smaku. 

Francja

Francuzi zaczynaja dzień od cafe au lait, czyli kawy z gorącym mlekiem, serwowanej w dużym kubku o szerokim rondzie, aby zamoczyć w nim kawałek bagietki lub croissanta.

Zamawiając kawę w Paryżu warto zwrócić uwagę na cenę, ponieważ różni się ona w zależności od miejsca planowanego spożycia – na wynos, w kawiarni lub na zewnątrz.                                                                           

We Francji kawę pija się również po południu na deser. Cafe liegois to kawa podawana z lodami waniliowymi i śmietaną, a cafe fouette to napój z dodatkiem rumu, bitej śmietany i startej czekolady.

Holandia

Kawa i kawiarnie są integralną częścią holenderskiej kultury. W Holandii kawa tradycyjnie parzona jest poprzez przesączanie. Zamawiając kawę w Holandii otrzymacie napar pochodzący ze średnio palonych ziaren kawy, podawany na tacy, która zawiera dzbanek kawy, dzbanuszek śmietanki, odrobinę cukru oraz szklankę zimnej wody. 

Tradycyjną formą jest kaffe, czyli filiżanka czarnej kawy serwowana z ciasteczkiem. Nie ma wokół niej żadnych specjalnych rytuałów, a jej smakiem można cieszyć się cały dzień.

Wielka Brytania

Niegdyś słynęła z bardzo dobrych kawiarni, w których kawę podawano niemal ze wszystkim. Były to dodatki w postaci wina, piwa, masła czy korzeni. Do zwyczaju podawania kawy przykładano szczególną staranność. Zmieniło się to w latach pięćdziesiątych XX wieku, kiedy to z Włoch napłynęła fala popularności barów kawowych, w których podawano espresso.

Obecnie kawa w Wielkiej Brytanii to najczęściej słaba i wodnista ciecz, często przygotowywana w ekspresowy sposób. Można ją kupić w jednorazowych torebkach i przygotowywać jak herbatę.

Irlandia

Smak i aromat Irish coffee pozwolił jej przetrwać, aż do dziś i zdobyć popularność na całym świecie. Czarna kawa jest tu tylko podstawą napoju. Jego istotą są dodatki – dobrej jakości irlandzka whiskey, gęsta bita śmietana oraz cukier trzcinowy. Wynalezienie Irish coffee przypisuje się Josephowi Sheridanowi, który raczył taką rozgrzewającą mieszanką pasażerów samolotów przemierzających Ocean Atlantycki. Pomysł spodobał się jednemu z podróżnych – Stantonowi Delaplane’owi, któremu udało się wprowadzić go do stałego menu kawiarni w San Francisco w latach 50. XX wieku.

Niemcy

Kraj ten zasłynął szczególnie z zakazu picia kawy, który został nałożony przez Fryderyka Wielkiego. Zabronił on ludności pić kawę zakaz ten utrzymywany był w mocy  aż do czasów kapitalizmu, w którym początki swe miały spotkania na popołudniowej kawie zwane kaffeeklatsch.

Obyczaj ten został zapoczątkowany przez damy z wyższych sfer, które spotykały się w przy tym napoju, by dzielić się najnowszymi plotkami. Niemcy podają kawę metoda przesączania, dodając do niej skondensowane mleko bądź śmietankę z puszki. Do kawy koniecznie spożywa się tam słodycze, z których Niemcy słynną na całym świecie. Najpopularniejszą kawową przekąską jest schwarzwaldtorte czyli najsłynniejszy deser niemiecki, łączący w sobie czekoladowy biszkopt przekładany bitą  śmietaną i wiśniami.

Grecja

Grecka specjalność – frappe ­– powstała stosunkowo niedawno, w czasach kawy rozpuszczalnej. Sposób jej przyrządzenia jest niebywale prosty. Dobrze schłodzoną kawę rozpuszczalną miesza się z lodem, cukrem i skondensowanym mlekiem.

Szwecja

Fika jest szwedzkim odpowiednikiem angielskiej „five o’clock”. Szwedzi spędzają 15 minut przy kubku gorącej kawy i równie gorącej bułeczce z cynamonem i gruboziarnistym cukrem.

W wielu szwedzkich firmach fika jest sformalizowaną porą, niezależną od przerwy od pracy, czy przerwy obiadowej. Ma służyć nie tylko samemu wypiciu kawy, ale też zacieśnianiu więzi i prowadzeniu luźnych rozmów między pracownikami różnych działów

Finlandia

Jeden ze słynniejszych przepisów na kawę po fińsku jest dosyć intrygujący. Podaje się ją bowiem z kawałkiem rybiej skóry. Ma ona dodać kawie klarowności. Przygotowuje się ją następująco. Kawę należy zaparzyć w dzbanku, a następnie dodać do niej kawałek rybiej skóry. Przed podaniem kawy należy wyciągnąć z niej skórę, przelać kawę do innego naczynia i podawać z cukrem, mlekiem bądź śmietaną.

Stany Zjednoczone

Dzień bez kawy dniem straconym – taką dewizę wyznaje się w Ameryce. Rocznie Amerykanie wypijają 146 miliardów filiżanek kawy. Mieszkańcy Stanów Zjednoczonych piją albo odstaną, słabą kawę lub gorącą czarną kawę z ekspresu z różnymi dodatkami. Do kawy często dodawane są kaloryczne dodatki takie jak bita śmietana karmel lub syropy smakowe.

Amerykanie nie celebrują picia tego napoju, spożywają go w biegu. Tutaj kawę pije się w wielkich ilościach, w pośpiechu i w kartonowych kubkach.   Z Ameryki także pochodzi najsłynniejsza sieć kawiarni – Starbucks, która obecnie znana jest na całym świecie.

Brazylia

Brazylia słynie jako jeden z największych na świecie eksporterow i producentow kawy.

W Brazylii kawa poranna to cafe au lait, składająca się pół na pół z mleka z łyżeczką cukru. Popołudniowa kawa natomiast to caffeizinho. Przypomina espresso, jest jednak zupełnie inaczej sporządzana. Parzenie tej kawy polega na dość długim gotowaniu ziaren w wodzie z cukrem, a następnie przefiltrowaniu przez bawełniane sitko. Napój można kupić nie tylko w kawiarniach, ale także na ulicach, gdzie jest rozlewany przez ulicznych sprzedawców prosto z termosów.

Kuba

Na Kubie króluje kubańskie espresso zwane Cafe Cubano. Kawę zaparza się tam od razu z cukrem.

Meksyk

Cafe del olla to dosłownie kawa z garnka. Jest przyrządzana w specjalnym glinianym naczyniu o grubym dnie, a jej historia związana jest ściśle z historią Meksyku. Las Soldaderas, kobiety pomagające bojownikom w czasie rewolucji meksykańskiej, przygotowywały słodki napój z czekoladą, goździkami i cynamonem, by dodać mężczyznom energii do walki.

Obecnie kawa z piloncillo, czyli brązowym cukrem popularnym w Ameryce Południowej oraz przyprawami i czekoladą podawana jest raczej na specjalne okazje niż na co dzień. Do jej przyrządzenia stosuje się zawsze grubo zmielone ziarna kawy i powoli gotuje na wolnym ogniu, a następnie podaje w glinianym kubku, często z pływającym w nim kawałkiem kory cynamonu. 

Boliwia

Uliczna kawa na wynos popularna jest właściwie w każdym kraju, ale to właśnie Boliwia wyróżnia się w tej kwestii na mapie świata. Kraj słynący z świetnej jakości ziaren jest też popularny wśród turystów dzięki chłodzącemu napojowi – czarnej kawie podawanej w foliowym woreczku ze słomką.

Wietnam

Najpopularniejszą kawą jest tam wariacja na temat cafe au lait. Świeże mleko było w XIX wieku towarem deficytowym, postanowiono więc rozwiązać ten problem za pomocą mleka skondensowanego. Po dodaniu do niego kawy i lodu powstał zupełnie nowy rodzaj kawy.

W połowie XX wieku, w kawiarni The Glang Café, zaczęto łączyć napój z posiłkiem i podawać kawę z pływającym na wierzchu surowym żółtkiem jaja. Całość dosładzana jest skondensowanym mlekiem, a czasem też posypywana odrobiną sera i kruszonych orzechów. Żeby napój utrzymał swoją temperaturę, podaje się go w kubku umieszczonym w misce z gorącą wodą. 

Indonezja

Kopi Tubruk to rodzaj gęstej i bardzo słodkiej kawy, która powstaje po dodaniu do gotującej się wody świeżo zmielonej kawy oraz kilku łyżeczek cukru. W Indonezji tradycja picia kawy sięga XVII wieku i ściśle łączy się z codziennym rytuałem jej mieszkańców. W miastach spotkać można liczne punkty z kawą na wynos, a na wsiach spróbować napoju nie tylko z ziaren kawy, ale także z jej liści.

Indie

Ziarna kawy pierwotnie palone i drobno mielone miesza się z nierafinowanym cukrem palmowym, dodaje do wody i podgrzewa aż do zagotowania. Na końcu do kawy wlewa się mleko. Przygotowaną w ten sposób kawę pija się kilka razy dziennie. Jest ona dodatkiem podawanym do głównych dań i przekąsek.

Japonia

W Japonii bardzo popularna jest kawa z puszki Kan Kohi. Japończycy uwielbiają gotowe posiłki i szybkie rozwiązania, więc na kawę też nie lubią długo czekać. Wolą kupić ją w puszce w supermarkecie. Rozwiązanie po raz pierwszy wprowadziła w latach 60. firma Mira Coffee, ale dopiero gigant UCC Ueshima Coffee Co. kilka lat później podbił serca i podniebienia Japończyków. Obecnie na japońskim rynku działa kilkadziesiąt firm produkujących kawę w puszce zarówno w wersji na zimno, jak i na ciepło. Popularne jest nie tylko picie takich napojów, ale też kolekcjonowanie ich puszek. Producenci prześcigają się w kreatywności podczas produkcji opakowań na specjalne okazje, jak święta, targi motoryzacyjne, czy festiwale dla miłośników mangi.

Natomiast tradycyjną kawę importuje się głównie z Jamajki. To stamtąd pochodzi Blue mountain– kawa uważana przez wielu ekspertów za najlepszą na świecie. Poza tym Japończycy pijają kawy głównie zaczerpnięte z innych części świata. Popularne tam są zarówno espresso, cappuccino, kawa z mlekiem oraz kawa mrożona. Jednak to z czego Japonia słynie najbardziej jeżeli chodzi o kawowy świat to zabieg kosmetyczny podczas którego człowiek kąpie się w naparze z kawy z dodatkiem soku z ananasa. Kuracja ta ma działanie odświeżające i pielęgnacyjne oraz jest tam tak popularna jak sauna.

A Wy jaką kawę lubicie?